آیت‌الله‌العظمی "محمد فاضل موحدی لنكرانی" در سال ۱۳۱۰خورشیدی دیده به جهان گشود.
پدر ایشان از اساتید حوزه علمیه قم و از مهاجرین قفقاز بود كه سال‌ها در مشهد مقدس و حوزه علمیه زنجان به تحصیل و تدریس اشتغال داشت. یك سال پس از تاسیس حوزه علمیه قم وارد این حوزه شد.
تحصیلات ابتدایی:
................
آیت الله‌العظمی محمد فاضل لنكرانی پس از اتمام دوره تحصیلات ابتدایی، از ادامه تحصیل در مدارس جدید چشم پوشیدند و با عشق وعلاقه به جامعه طلاب علوم دینی پیوستند. ایشان از همان آغاز طلبگی ارتباط علمی و معنوی با آیتالله سیدمصطفی خمینی فرزند ارشد امام خمینی (ره ) پیدا كردند كه در ادامه راه كمك بسیاری به ایشان بود.
تحصیلات عالی:
.............
آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی در نوزده سالگی خواندن درس خارج فقه را آغاز كردند. ایشان در محضر درس آیت الله‌العظمی بروجردی حاضر می‌شدند. آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی هر درسی را كه در محضر آیت الله‌العظمی بروجردی مطرح می‌شد، همان روز به زبان عربی می‌نوشت.
یكی از پرشورترین شاگردان امام خمینی (ره) ، آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی بودند.
ایشان آن روزها ضمن حضور در درس مرحوم آیت الله بروجردی ، در جلسات فیض بخش امام امت (ره) شركت می‌كردند و بدین‌سان یك دروه اصول كامل از مباحث الفاظ و مباحث عقلیه را در محضر امام خمینی (ره) گذراندند كه حدود هفت سال به طول انجامید.
همچنین امام خمینی (ره) در كنار درس اصول ، یك دروه درس فقه از كتاب طهارت آغاز كردند كه از همان نخستین روز، آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی در آن جلسات شركت كردند. ایشان درس فقه امام راحل را با دقت ، هوشیاری و تیزبینی خاص خود ضبط و ثبت می‌كردند . حاصل این نوشته‌ها چند جلد كتاب شد.
این‌گونه این استاد برجسته حوزه علمیه قم عمر پر ثمرش را در راه تحصیل علم و تدریس آموخته‌ها و اندوخته‌های خود گذرانده‌اند. ایشان دركنار درسهای فقه و اصول، چند سال از عمر خود را در درسهای فلسفه و حكمت گذراند. در این رشته استاد ایشان، مرحوم علامه طباطبائی بود.
ایت الله‌العظمی فاضل لنكرانی به سرعت به درجه اجتهاد رسیدند . پس از آن همه تحصیل علوم و معارف اسلامی، بویژه پس از یازده سال تعلیم پیوسته در محضر آیت الله‌العظمی بروجردی و ۹سال شركت در جلسات درسهای امام خمینی (ره)، وقتی هنوز جوانی ۳۰ساله بود، دیگر به تقلید نیاز نداشت.
آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی در كنار این فعالیتهای علمی، در مبارزات سیاسی نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) شركت فعال داشت و به عنوان عضو برجسته جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بارها دستگیر و در زندان رژیم سفاك پهلوی شكنجه و سرانجام به بندر لنگه و مناطق كویری یزد تبعید شد.
سوابق تدریس:
.............
ایشان در نخستین سالهای جوانی خود، همواره تحصیل و تدریس را به موازات یكدیگر انجام می‌دادند. آیت الله‌العظمی فاضل لنكرانی ده‌ها سال به تدریس خارج اشتغال داشتند.
یک سال پس از تأسیس حوزه‌ی علمیه‌ی قم توسط آیتالله عبدالکریم حائری یزدی به قم رفت و فقه و اصول را نزد آیتالله حائری و سپس از آیتالله بروجردی فراگرفت. پس از اتمام بنای مسجد اعظم قم، امامت جماعت آن مسجد به وی سپرده شد.
آیتالله عبدالله فاضل لنکرانی مجتهد بود و رساله‌ی علمیه خود را با نام نهایة‌الاحکام به عربی نوشت. وی با دختر آیتالله سید‌عباس فیض برقعی ازدواج کرد که حاصل آن ۴ پسر و ۵ دختر بود و محمد فاضل موحدی لنکرانی چهارمین فرزند او بود.
۱-آیتالله محمد فاضل لنکرانی دوره‌ی ابتدایی را در قم گذراند. پس از پایان دوره‌ی ابتدایی به دلیل علاقه به دروس دینی به حوزه‌ی علمیه‌ی قم رفت ودر مدرسه‌ی فیضیه به تحصیل علوم دینی پرداخت.در آن زمان حوزه‌ی علمیه‌ی قم طلاب زیادی نداشت و تعداد کمی مشغول به تحصیل بودند. از هم مباحثه‌ایهای وی در مدرسه فیضیه حاج سیدمصطفی خمینی بود که نقش مهمی در پیشرفت علمی ایشان داشت. آیتالله لنکرانی در این‌باره گفته بود: «وجود این دوست عزیز در شدت علاقه‌ی ما به راهی که در پیش گرفته بودیم، نقش مهمی داشت و از همان اوان به کمک یکدیگر و به عنوان دو هم مباحثه مشغول تحصیل شدیم.»
۲- وی قسمتی از مطوّل و بخشی از شرح لمعه را نزد آیتالله حسنعلی منتظری و قسمتی دیگر را نزد شیخ اسدالله نوراللهی نجف‌آبادی خواند، رسایل و مکاسب را نزد چند تن از اساتید حوزه چون، پدرش آیتالله فاضل موحدی، آیتالله آقا شیخ عبدالجواد جبل عاملی سدهی و آیتالله شیخ مرتضی حائری بهره برد.
۳- آیتالله لنکرانی به دلیل شور و علاقه به تحصیل علوم دینی در زمان کوتاهی دوره‌های ادبیات عربی و سطوح را که معمولاً طلاب دیگردر ۸ یا ۹ سال به پایان می‌رسانند در مدت ۶ سال گذراند، لذا در سن ۱۹ سالگی وارد آخرین مرحله‌ی تحصیلات حوزوی یعنی درس خارج فقه گردید.
۴- پس از تشکیل کلاسهای آیتالله بروجردی در قم، وی در درس خارج فقه ایشان شرکت جست و این درحالی بود که هنوز قسمتی از کفایه را به اتمام نرسانده بود . به این دلیل صبح‌ها اول وقت در مسجد عشقعلی دروس کفایه را نزد آقا شیخ عبدالجواد می‌خواند و پس از پایان درس همراه استاد در درس خارج فقه آیتالله بروجردی شرکت می‌کردو از جوانترین شاگردان استاد بود. آیتالله لنکرانی از همان روزهای نخست تقریرات درس خارج فقه آیتالله بروجردی را به عربی می‌نوشت، که پس از چند سال نگارش تقریرات با نظارت و به دستور استاد جلد اول تقریرات با عنوان نهایةالتقریر که مشتمل بر قسمت زیادی از مباحث صلاة بود به چاپ رساند. چند سال بعد جلد دوم آن را منتشر کرد که شامل تمامی مباحث صلاة بجز نماز جمعه و نماز مسافر بود، ایشان حدود یازده سال در درس فقه آیتالله بروجردی شرکت کردو علاوه بر بحث صلاة مباحث خمس و آخرین آن کتاب قضا، که به اتمام نرسید را نزد آیتالله بروجردی تلمذ کرد و تقریرات آن دروس را نیز نگاشت. او مدتی نیز در درس اصول آیتالله بروجردی شرکت جسته و قسمت اعظم مباحث عقلیه را نوشت و نیز بحث راجع به خلل حج که آن نیز ناتمام ماند.
۵- پس ازتشکیل کلاسهای درس اصول امام خمینی، آیتالله لنکرانی از همان ابتدا در کلاسهای ایشان حاضر شده و هر روز دو نوبت در درس امام شرکت کرده و مباحث اجتهاد و تقلید را به طور کامل با ایشان گذراند. مبحث طهارت در فقه را نیز نزد امام فراگرفت و مطالب دروس امام را نیز تقریر می‌کرد. زمانی که در سال ۱۳۵۲ ش به یزد تبعید شده بود، پنج جلد از شرح تحریرالوسیله امام را به اتمام رساند و پس از آن نیز به این کار ادامه داد و ۲۵ جلد از این شرح را منتشر کرد. وی در مجموع به مدت ۹ سال از دروس امام بهره برد. در ۱۸ ربیع‌الاول ۱۳۸۶ از امام خمینی اجازه‌ی امور حسبیه را دریافت کرد و از آن برای تأسیس مدارس دینی و تبلیغات اسلامی بهره برد.
۶- آیتالله فاضل لنکرانی خیلی زود به درجه اجتهاد رسید. در زمان حیات آیتالله بروجردی و سالهای مرجعیت ایشان به تقلید از وی پرداخت. در ۲۵ سالگی به اجتهاد رسید و این امر مورد تأیید آیتالله بروجردی قرار گرفت. پس از وفات آیتالله بروجردی در ۱۳۴۰ ش. وی در سن ۳۰ سالگی به استنباط خود مسایل دینی را اجتهاد می‌کرد. ایشان علاوه بر دروس فقه و اصول، در درسهای فلسفه و حکمت علامه طباطبایی نیز شرکت جسته و قسمتی از مباحث منظومه سبزواری و کتاب اسفار ملاصدرای شیرازی را از ایشان آموخت.
در نخستین سالهای تحصیل در حوزه‌ی علمیه قم، در سالهای سوم و چهارم، زمانی که هنوز شانزده سال نداشت، ضمن تحصیل، تدریس نیز می‌کرد.نخستین تدریس وی مربوط به کتاب حاشیه‌ی ملاعبدالله و معالم بود. بعدها شرح لمعه را شروع کرد و طلبه‌های بیشتری در درس وی حاضر می‌شدند. او لمعه را در دو دوره و کتاب ارث را در سه دوره تدریس کرد. سپس به تدریس رسائل و مکاسب مشغول شد. مکاسب را پنج دوره و کفایةالاصول را شش دوره تدریس کرد. از آخرین دوره‌ی درس کفایةالاصول وی، نوار تهیه شد و طلاب در قم و شهرستانهای دیگر از آن بهره می‌بردند. بسیاری از شاگردانش از نظر سنی بزرگتر از استاد خود بودند و در بیشتر اوقات صدها نفر در کلاسهای درس ایشان شرکت می‌جستند. آیتالله لنکرانی از سال ۱۳۶۰ ش به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداختند و در مدت ۲۵ سال گروه کثیری از طلاب از محضر وی بهره‌منده شدند. این درس از رادیو معارف نیز پخش می‌شد.
۷- مبارزات
آیتالله فاضل لنکرانی از همان ابتدای مبارزات امام خمینی در دهه‌ی ۱۳۴۰ ش از اقدامات ایشان حمایت می‌کرد. وی ضمن تحصیل علوم دینی در مکتب امام خمینی، مباحث سیاسی رادر چارچوب مسائل حوزوی دنبال می‌کرد به نحوی که عضو گروهی از استادان حوزه‌ی علمیه قم شد که بعدها با عنوان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شناخته گردید.
۸- این تشکل روحانیون سیاسی در موارد مختلف به حمایت از امام خمینی پرداخت. از جمله پس از تبعید امام خمینی به عراق در زمانی که رژیم پهلوی می‌پنداشت با تبعید امام مسئله ایشان خاتمه یافته است. اما پس از فوت آیتالله حکیم در سال ۱۳۴۹ ش، دوازده نفر از روحانیون طرفدار امام تصمیم گرفتند بطور علنی مرجعیت امام را طی اعلامیه‌ای به اطلاع مردم برسانند، آیتالله فاضل لنکرانی نیز در زمره‌ی افرادی بود که این بیانیه را امضا کرد ودر چند سطر درباره‌ی صلاحیت رهبری ایشان نوشت: «بسمه‌تعالی، صلاحیت علمی و تقوایی حضرت مستطاب آیتالله العظمی آقای خمینی ـ مدظله‌العالی ـ برای مقام شامخ مرجعیت تقلید و حفاظت از حوزه اسلام و حمایت مسلمین محرز و بدون تردید است. محمد موحدی فاضل».
۹- این بیانیه در آن دوران تأثیر بسزائی در تداوم نهضت امام خمینی بجای گذاشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز عده‌ای از روحانیون و علما اعلمیت و اعدلیت امام را مورد تأیید و تأکید قرار دادند، از جمله آیتالله فاضل لنکرانی در اطلاعیه‌ای در این باره نوشته است: «بسمه‌تعالی، با توجه به تحقیقات و مطالعات زیادی که در رابطه با این موضوع انجام داده‌اند و با توجه به مقایسه آراء و نظرات و استدلالات معظم له با بزرگان دیگر،اعلمیت و اعدلیت ایشان یعنی حضرت مستطاب آیتالله العظمی الامام خمینی ـ ادام الله ظله الوارف علی رؤوس المسلمین و المستضعفین جمیعاً ـ محرز و جای هیچ گونه تردیدو ابهام نیست. ۲۸ شعبان المعظم ۱۴۰۲ ـ قم ـ حوزه علمیه ـ محمد فاضل.»
۱۰- آیت الله فاضل لنکرانی درحمایت از نهضت امام خمینی در اکثر اعلامیه‌هایی که در این باره منتشر می‌شد مشارکت داشت و در این رابطه چند بار توسط ساواک دستگیر و سپس تبعید شد. ابتدا چهار ماه دوران تبعید را در بندر لنگه با تحمل رنج و ناراحتی بسیار گذراند، و پس از آن به مدت دو سال و نیم به یزد تبعید شد. وی در آن شهر با آیتالله صدوقی آشنا گردید و مراوداتی با آن روحانی انقلابی داشت و با کمک آیتالله صدوقی به طور مخفیانه با مردم یزد دیدار داشته ودر روشنگری مردم نقش فعالی ایفا نمود.
۱۱- از اعلامیه‌های بسیاری که امضای آیتالله فاضل در بین آنها وجود دارد می‌توان به موضوع چند اعلامیه اشاره کرد که عبارتند از: ۱ـ اعتراض و اعلام نظر روحانیت تبریز به هیئت اعزامی دولت، درباره‌ی وقایع تبریز در پی چهلم شهدای قم در اسفند ۱۳۵۶ـ فاجعه‌ی ۲۹ بهمن تبریز ـ نامه‌ی جمعی از عالمان و استادان به آیتالله صدوقی درباره‌ی فجایع یزد ـ نامه به آیتالله شریعتمداری درباره‌ی حمله ساواک به خانه وی در اردیبهشت ۱۳۵۷ـ درباره‌ی اعتصاب در شرکت نفت ـ حمله به حرم امام رضا (ع) ـ تلگرام به آیتالله شیرازی و آیتالله قمی‌ـ راهپیمایی تاسوعا و عاشورا ـ خلع محمد‌رضا پهلوی از مقام سلطنت ـ روی کار آمدن بختیار و اعلام عزای عمومی و اعلامیه‌های بسیاری که درحمایت از انقلاب و نهضت امام خمینی منتشر می‌شد.
۱۲- آیتالله فاضل لنکرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدتی مسئولیت دادگاه انقلاب شهرستان قم را به امر امام خمینی بر عهده گرفت. سپس به عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر به فعالیتهای سیاسی روی آورد و بیشتر هم خود را به تقویت نهاد حوزه پرداخت، لذا در ارتباط با مراجع تقلید به عنوان ارشد شورای مدیریت حوزه علمیه قم مطرح شد و به مدت ده سال ریاست عالی این شورا را بر عهده داشت. پس از رحلت آیتالله اراکی به عنوان مرجع اعلم، جامعه روحانیت مبارز او را به عنوان یکی از سه مرجع مسلم تقلید در کنار آیتالله خامنه‌ای و میرزا جوادتبریزی معرفی کرد. همچنین جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم ایشان را در زمره‌ی هفت مرجع پیشنهادی خود به مردم معرفی کرد. آیتالله لنکرانی پس از این فقط در جایگاه مرجعیت تقلید قرار گرفت و تدریس حوزوی را در فعالیتهای خود قرار داد و دیگر در مدیریت حوزه و فعالیت جامعه مدرسین نقشی ایفا نکرد.
۱۳- ایشان علاه بر تأسیس مرکز اعزام مبلغ برای ترویج مکتب تشیع و تربیت فقیهان و مجتهدان، مرکز فقهی ائمه اطهار که مرکزی آموزشی و پژوهشی است، را تأسیس کرد که در این مرکز علاوه بر آموزش محققان و تألیف کتابها، کتابخانه تخصصی فقه را راه‌اندازی کرد.
۱۴- آیتالله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز ۲۶ خرداد ۱۳۸۶ دار فانی را وداع گفت و پیکر آن مرحوم روز ۲۸ خرداد مصادف با شهادت حضرت زهرا (س) طی تشییع جنازه‌ی باشکوهی در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد . |
