اینکه ماه مبارک رمضان یکی از بهترین فرصت ها برای خودسازی و پالایش روح و جسم از گناهان است امری واضح و روشن می باشد. پس به همین مناسبت که همگان تلاش می کنند تا از این فرصت یک ماهه به بهترین شکل ممکن استفاده کنند و بعد از پایان این ماه عزیز برای ماه های بعدی توشه تقوی و ایمان همراه با چاشنی قربت خداوند داشته باشند. هرچند در باب این ماه و فضیلت های بی شمار آن سخن ها گفته شده و کتاب ها نوشته شده است اما تمام اینها تنها بیان قطره ای از دریای بی کران الطاف الهی است که بر انسان مسلمان در این ماه پربرکت نازل شده است. حال بر این اساس در سطور بعدی این نوشتار به این ماه عزیز نگاهی می اندازیم تا شاید ما هم به نوبه خود راجع به این ماه و مهمان خداوند شدن سخنی گفته باشیم.

    گفته می شود ماه مبارک رمضان فرصتی ارزشمند برای زدودن گناهان، پاک کردن نفس روشن، صیقل دادن روح انسانی است که خداوند به انسان ارزانی داشته است. این ماه، ماه سلوک و طی کردن پله های نردبان رسیدن به خدا و بر افروختن چراغ معرفت الهی است و آنچه در این ماه به دست می آید حاصل عبادت های انسان است که در راس آنها روزه گرفتن جلوه گر است. روزه معانی مختلفی دارد از آن جمله که در معنای امساک و ترک مطلق اموری چون خوردن و آشامیدن می باشد.

    از نظر شرعی روزه یا همان صوم به معنای خودداری و باز داشتن نفس از ارتکاب هر نوع عملی است که باطل کننده عبادت الهی باشد. پس به همین مناسبت یک فرد روزه دار باید تلاش کند تا از هر آنچه عبادت و بندگی را باطل می کند بر حذر باشد. این شخص در هر جا و هر زمان برای خود صاحب مقام و جایگاهی است، چنانچه امام صادق (ع) در ارتباط با روزه دار و صبر و بندگی اش چنین می فرماید: هیچ روزه داری نیست که بر گروهی که مشمول غذا خوردن هستند، حاضر شود مگر اینکه اعضا و جوارح او، تسبیح پروردگار می کنند و ملائکه بر او درود و رحمت می فرستند که درود ملائکه نیز به معنای استغفار است. سوای آنچه عنوان شد از میان احادیث مربوط به رسول

    خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) می توان چنین برداشت کرد که امر روزه گرفتن خود همانند سپری است که انسان مومن را از بلایای مختلف مصون می دارد، آن طور که رسول خدا (ص) در این باب می فرمایند: روزه برای شخص روزه دار به منزله سپر و محافظت کننده است. پس هرگاه یکی از شما در حال روزه بود، زبان به فحاشی و بدزبانی نگشاید و صدا به خصومت و دشمنی بلند نکند و اگر کسی او را شماتت و سرزنش نمود و یا به دعوا و درگیری و مجادله فراخواند، آن شخص روزه دار بگوید: ای برادر، من روزه هستم. 

    بی تردید لحظه به لحظه ماه مبارک رمضان پر از برکت و نعمات خداوندی است و این برکات را می توان در اشکال گوناگون به عینه مشاهده کرد؛ یکی از برکات روزه گرفتن در ماه رمضان حاکم شدن روحیه اخلاص بر مومنان است. غرق شدن در دریای بندگی خداوند، روحیه اخلاص را بر قلوب و به تبع آن رفتار مومنان جاری می سازد. چه زیبا در این مورد حضرت زهرا (س) می فرمایند که: “همانا خداوند روزه را بر مومنین واجب ساخت تا نهال اخلاص را در بوستان قلب آنها محکم و استوار نماید.

    از دیگر برکات روزه اعطای روحیه صبر بر مومنان است. شاید برخی این صبر را تنها منوط به منع خوردن و آ شامیدن تفسیر کنند. اما واقعیت غیر از این است زیرا دامنه صبر در ماه مبارک رمضان بسیار گسترده تر از این نکات است؛ چنانچه خداوند سبحان در بسیاری آیات به جای واژه روزه از واژه صبر استفاده می کند و در قرآن می فرماید؛ از صبر (روزه) و نماز کمک بگیرید. همچنین است رسول خدا (ص) در بیان و تفسیر آیاتی از این نوع و همسو کردن این نکته که روزه همان صبر است، چنین می فرمایند: رمضان ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است و نیز امام صادق (ع) هم بهترین نوع صبر کردن را در روزه گرفتن می داند و چنین می فرماید: هرگاه برای کسی حادثه ای جانکاه پیش بیاید، روزه بگیرد که خداوند فرموده است: از صبر (روزه) و نماز کمک بگیرید!از دیگر برکات روزه اعطای روحیه قناعت کردن است، هرچند متاسفانه این روزها به کرار مشاهده و یا شنیده می شود که در ماه مبارک رمضان و خارج برخی خانواده ها بیش از ماه های دیگر است! این یعنی برخلاف فلسفه و برکات روزه حرکت کردن.

    زیرا یکی از آموزه های ماه رمضان آن است که به مسلمانان این مقوله را یادآوری کند که با حداقل خوراک هم می توان زیست، به این شرط که بتوان بر نفس خود غلبه کرد. اصلا می توان مابقی مصرف خوراک روزانه را که در ماه مبارک رمضان صرفه جویی می شود به فقرا داد و آنان را نیز از خوان گسترده الهی بهره مند ساخت از آن طرف این کم خوراک بودن در ماه رمضان علاوه بر آنکه فواید جسمانی بی شماری دارد خود می تواند در فرد روزه دار به تقویت اراده بپردازد، زیرا مسلمانی که یک ماه درهای هوای نفسانی را بر خود می بندد، از گناه دوری می کند و در مقابل تمایلات نفسانی به شدت مقاومت کرده و آن را سرکوب می کند، خود به خود در وی این روحیه تقویت می شود که وی صاحب اراده ای قوی است و این همان مصداق سخن بزرگان دین است که بهترین مردم کسی است که با هوای نفس مبارزه کند و نیرومندترین آنان کسی است که بر آن پیروز شود.البته در ادامه این نوشتار لازم است عنوان شود روزه از بعد فردی برکات دیگری هم دارد که از آن جمله می توان به بازدارندگی روزه از گناهان اشاره کرد که در سایه هدایت خداوندی به دست می آید. پس به همین مناسبت بزرگان دین همواره از ماه مبارک رمضان با عناوینی چون ماه استغفار، ماه نزدیک شدن به خدا، ماه دوری از گناهان و … یاد کرده اند یا چنانچه از امام صادق (ع) نقل شده، آن حضرت در آخرین شب ماه شعبان و در نخستین شب ماه رمضان این دعا را می خواندند: بارالها! این ماه مبارک که در آن قرآن برای راهنمایی مردم، نشانه هدایت و جدا کننده حق و باطل فرو فرستاده شد، فرا رسید …

    اگر از فواید و برکات فردی ماه مبارک رمضان بگذریم، فواید اجتماعی آن نیز بی شمار و اثر گذار هستند که از آن جمله می توان به مهرورزی مومنان نسبت به هم و مستحکم تر شدن رشته های برادری، مودت و وحدت اشاره کرد. اما آنچه در این ماه عزیز بیش از هر چیزی نمایان تر می شود، تشکیل و یا گسترده تر شدن حلقه های انس با قرآن کریم است امری که قرن هاست در بلاد مختلف اسلامی رایج بوده و امروز همچنان جریان دارد. در این مجالس همگان از انوار حق در پرتو آیات الهی بهره ها می برند که هر زمان سخن از ماه رمضان به میان آید اغلب افراد از حلقه های انس با قرآن یاد می کنند.ماه رمضان ماه بزرگی است و مهمانان این ماه مهمانانی عزیز و گرامی هستند.

    در باب منزلت و برکات آن همین بس که امام سجاد (ع) می فرمایند: “پروردگارا در این ماه سعادتی نصیب ما فرما تا با ارحام و آشنایان خویش نیکی کرده و به آنها یاری رسانیم و همسایگان را با عطایا و هدایا خشنود سازیم و اموال و داراییمان را از آلودگی ها تطهیر کنیم و کسانی را که آزردیم از رنجش و آزردگی درآوریم و حق خویش را از ظالم بازستانیم و با دیگران از در صلح و صفا وارد شویم. پروردگارا بر روان مطهر محمد (ص) و آل محمد (ص) درود فرست و ماه مبارک رمضان را با زینت طاعت و عبادت ما بیارای و در شب ها و روزهای آن یار و مددکار ما باش تا در نماز و روزه خود سستی و کوتاهی نکنیم.